Στιγμές από τα γυρίσματα με ιδιαίτερη ένταση για τον σκηνοθέτη...

Η επίσκεψη με το Γιάννη Λιονάκη στις σπηλιές του Αποκόρωνα. Μέχρι τότε άκουγα εντυπωσιασμένος τις ιστορίες του, αλλά μέσα μου διαρκώς έλεγα πως δεν είναι δυνατόν να έγιναν αυτά τα πράγματα. Μετά τις σπηλιές, τα ντοκουμέντα που είδαμε με τα μάτια μας και κυρίως τα πάθος και την αγωνία του Γιάννη να μας τα δείξει όλα αυτά (εκεί ήταν σχεδόν όλη του η ζωή, και ήταν πλέον ο μοναδικός επιζών μάρτυρας) υποκλίθηκα στην ειλικρίνεια και στην εντιμότητα του. Κουβαλούσε ένα μεγάλο φορτίο και σιγά, σιγά μας το παρέδιδε. Αν δει κανείς το πρωτότυπο υλικό θα ακούσει όλο το συνεργείο να τον εκλιπαρεί " ... μη κ. Γιάννη, μην ανεβαίνεις πάνω, φτάνει ... ". Ήταν πολύ επικίνδυνο το ανέβασμα και ο Γιάννης ήταν 87χρονών .... Όμως αποδείχτηκε πολύ νεότερος απ΄ όλους μας. Το βράδυ που το ξανασκεφτόμουν έβλεπα πως επέμενε για το αυτονόητο ...

Η ομολογία κάποια στιγμή του Νίκου Κοκοβλή, " μέσα στο βιβλίο γράψαμε ό,ση αλήθεια μπορούσε να ειπωθεί κάθε φορά ". Δεν ήταν ομολογία ενοχής, ήταν η σκιαγράφηση βήμα, βήμα των τρομακτικά δύσκολων καταστάσεων που είχαν βρεθεί οι εναπομείναντες αντάρτες και των επώδυνων αποφάσεων που είχαν παρθεί ... Είχαν προηγηθεί επίμονες ερωτήσεις μου για κάποιες εξαιρετικά δύσκολες περιόδους του αντάρτικου, μετά τη μάχη της Σαμαριάς και πριν τη συνέλευση των ανταρτών στις Χώσες, το 48. Σε γεγονότα που αναφέρουν και οι ίδιοι στο βιβλίο τους και σε αντιπαράθεση με τα γραφτά του Μανούσακα. Δεν ήμουν ανακριτής, ούτε εισαγγελέας, άλλωστε ηθικά δεν αναγνωρίζω στον εαυτό μου καμιά τέτοια ιδιότητα. Μιλούσαμε σπλαχνικά και ανθρώπινα, μήπως και μπορούσα να καταλάβω κάποια πράγματα ....

Τα πάμπολλα κολακευτικότατα σχόλια που άκουγα από παντού για τον Κυριάκο Στρατηγάκη. Θα ήθελα πολύ να έχω γνωρίσει αυτόν τον άνθρωπο, αλλά δεν πρόλαβα. Οι πράξεις του Κυριάκου και της γυναίκας του Γεωργίας ήταν για εμένα εξ ίσου μεγαλειώδεις με αυτές των ανταρτών που έκρυβε. Ρωτούσα συνέχεια για αυτόν. Τελικά ένας ανηψιός του από την Αμερική με το γιο του, ο Σπύρος και ο Γιώργος Βουτετάκης, πολύ ευγενείς και πρόθυμοι άνθρωποι, μου έστειλαν κάποια οικογενειακά video που είχαν τραβήξει, όταν ερχόταν για επίσκεψη στις Πλακούρες, τη δεκαετία του ʻ80 και του ʻ90. Εκεί είδα τον Κυριάκο και άκουσα τη φωνή του. Για μέρες προσπαθούσα να βρω σεναριακές λύσεις για να τον συμπεριλάβω στην ταινία. Κάποια πράγματα κατάφερα. Όμως είναι λίγα για το μέγεθος αυτών των ανθρώπων. Η παρατήρηση αυτή ισχύει και για τους άλλους 3 της ομάδας, που δεν ζουν πια. Τον Σταμάτη Μαρίολη, την Παγώνα Κοκοβλή Λιονάκη (που δούλεψε ως γιατρός στα Χανιά όταν επέστρεψαν) και τον Κωστή Λιονάκη. Καμιά μαρτυρία, ακόμα και των ίδιων των συντρόφων τους, δεν αναπλήρωνε την έλλειψη της φυσικής τους παρουσίας. Τέτοια ήταν η πάστα αυτών των ανθρώπων ...

Εδώ σταματώ, γιατί τα περιστατικά αυτά δεν έχουν τελειωμό και γιατί, όπως είπε και ο Νίκος, λες αυτά που μπορείς να πεις κάθε φορά.